De nieuwe Wet zorg en dwang (Wzd) was begin 2020 nog maar nauwelijks een feit of de eerste lockdown gooide roet in het eten. Een tegenslag voor cliënten en zorginstellingen. En evengoed voor de cliëntenvertrouwenspersonen (cvp). Wat is de impact van de coronamaatregelen op hun functioneren? Kunnen zij cliënten bij onvrijwillige zorg of opname nog goed ondersteunen? Petra de Wijn, cvp bij Quasir, deelt haar ervaringen.
Petra de Wijn behoort tot de eerste lichting afgestudeerde cvp’en in het kader van de Wet zorg en dwang. Ze maakt bij Quasir deel uit van een tienkoppig team van cvp’en. Voor wie het niet weet: de Wzd bepaalt dat cliënten die onvrijwillige zorg ontvangen, recht hebben op kosteloze ondersteuning van een onafhankelijke vertrouwenspersoon. Dit betreft cliënten met een psychogeriatrische aandoening en/of verstandelijke beperking. Onvrijwillige zorg is zorg waartegen de cliënt zich verzet. Dit kan gaan over bejegening, verpleging en behandeling. De cvp is partijdig aan de cliënt en biedt ondersteuning in wat hij of zij wil bereiken. De cvp werkt niet voor de zorgaanbieder en is onafhankelijk.
De Nederlandse zorgkantoren hebben Quasir aangewezen als de cvp-aanbieder in het kader van de Wzd voor Friesland, Groningen en Drenthe. Petra de Wijn heeft dan ook zo’n 60 zorglocaties onder haar hoede die ze meerdere malen per jaar bezoekt. Althans, dat was de insteek. Maar lukt dat wel in coronatijd? Petra: “Het jaar 2020 is een pilotjaar voor de Wzd. We waren net begonnen met onze ‘pioniersrol’. Ofwel, om onszelf te introduceren bij de zorginstellingen en de rol van de cvp Wzd toe te lichten. Die introducties stagneerden wel bij de eerste lockdown. Maar inmiddels zijn we enkele maanden verder. En we zijn nu op het punt dat zorginstellingen redelijk op de hoogte zijn van de Wzd; zeker het bestuur en de managers. Bij de zorgprofessionals op de werkvloer is de rol van de cvp Wzd nog niet overal duidelijk. Maar met name cliënten en hun vertegenwoordigers zijn nog onvoldoende bekend met de Wzd en de ondersteuning van de cvp. Dit vraagt dus nog de nodige aandacht en investering.”
Ondanks de ‘valse start’ vanwege corona heeft Petra inmiddels verscheidene Wzd-cliënten mogen ondersteunen. “Tijdens de eerste lockdown hadden we verwacht dat de telefoon roodgloeiend zou staan. We rekenden op veel klachten over de beperkte bewegingsvrijheid. Die piek bleef uit. Mogelijk doordat cliënten de cvp nog onvoldoende wisten te vinden; hier is overigens geen onderzoek naar gedaan. Mogelijk kwam het ook doordat cliënten en hun vertegenwoordigers zich neerlegden bij de noodverordening (bezoek verboden) die bóven de Wzd stond. Ook nu in de tweede coronafase zie ik niet veel coronagerelateerde klachten voorbijkomen. Veelal gaat het om heel individuele problemen die ook zonder corona aan de orde zouden zijn gekomen.”
Om de cvp Wzd meer bekendheid te geven, bezoekt Petra regelmatig de locaties van ‘haar’ zorginstellingen. Deze locatiebezoeken hebben een proactieve functie. Petra: “Ik ervaar bij het merendeel van de locaties medewerking en vrije toegang. De cvp Wzd is inmiddels toegevoegd aan de cruciale beroepsgroepen en heeft wettelijk gezien recht op vrije toegang tot zorginstellingen en cliënten. Maar de huidige situatie is nu eenmaal dat locaties te maken kunnen hebben met coronabesmettingen en -sterfgevallen. Daarom neem ik voor een gepland locatiebezoek even contact op om te informeren naar de situatie op de locatie op dat moment. Ik merk dat zorginstellingen die ‘menselijke maat’, dat stukje begrip en meedenken, erg waarderen. In overleg kunnen we dan bijvoorbeeld besluiten om het locatiebezoek te beperken tot één huiskamer of gemeenschappelijke ruimte. Als cvp kijk ik vooral naar de mogelijkheden die er wél zijn.”
“Tijdens de locatiebezoeken probeer ik een bekend gezicht te worden voor de cliënten en hun vertegenwoordigers”, aldus Petra. “Mocht er dan eens onvrede ontstaan over de onvrijwillige zorg of opname dan is de drempel laag om mij in te schakelen. Mijn locatiebezoeken hebben ook een signalerende functie. Ik observeer: hoe is het gedrag van cliënten, is er onrust of agressie? Daarnaast zijn de locatiebezoeken ook waardevol om bewustwording te creëren onder zorgprofessionals over onvrijwillige zorg en alternatieven voor de onvrijwillige zorg.” Petra en haar collega’s geven daarom ook presentaties en voorlichting over de Wzd en de rol van de cvp Wzd.
Het zijn hoe dan ook beklemmende tijden voor zorginstellingen, cliënten en hun vertegenwoordigers. “Des te belangrijker is de aanwezigheid van, of de laagdrempelige toegang tot een cvp”, weet Petra. “Daarmee kun je wellicht voorkomen dat er uit onvrede klachten en escalaties ontstaan. Als cvp Wzd hoop ik de kern van het probleem al aan te pakken vóór het uit de hand loopt. Mijn uitgangspunt is hierbij altijd: de onvrede en/of het verzet van de cliënt en diens vertegenwoordiger. Als cvp hoop ik een mooie positieve bijdrage te leveren aan dit preventieve aspect.”
